Widowisko historyczno-muzyczne pt. “W dziewiętnastym roczku, w tym wielkim powstaniu…” wyreżyserował Ingmar Villqist, a za aranżację muzyczną odpowiada Jan Stokłosa. Do udziału w spektaklu zaproszono znanych, związanych ze Śląskiem artystów m.in.: Sonię Bohosiewicz, Olgierda Łukaszewicza, Stanisława Sojkę, Annę Guzik i Sambora Czarnotę.

Organizatorem wydarzenia jest Polska Grupa Górnicza, a patronat nad nim objął metropolita katowicki abp Wiktor Skworc, który w południe przewodniczył w katowickiej katedrze mszy świętej w intencji powstańców śląskich, w znacznej liczbie rekrutujących się spośród górników.

I Powstanie Śląskie było spontanicznym zrywem polskiej ludności, którego celem miało być przyłączenie Górnego Śląska do Polski. W maju 1919 r. na konferencji w Wersalu zadecydowano, że o przynależności atrakcyjnych gospodarczo terenów Śląska przesądzi plebiscyt. Wobec trudności gospodarczych w regionie pracę przerwało 40 kopalń. Górnicy nie otrzymywali pensji, zdecydowali się na strajk generalny. 15 sierpnia 1919 r. przed bramą kopalni Mysłowice zgromadziło się około 3 tys. górników wraz z rodzinami, żądając wypłaty zaległych wynagrodzeń. Niemcy otworzyli ogień, zabijając siedmiu górników, dwie kobiety i trzynastoletniego chłopca.

Wiadomość o masakrze zbulwersowała ludzi i zradykalizowała nastroje społeczne. Powstanie wybuchło 17 sierpnia 1919 r. Walki powstańcze w krótkim czasie objęły powiaty pszczyński, rybnicki, katowicki oraz inne, zamieszkiwane przez znaczny odsetek ludności polskiej. Po początkowych sukcesach oddziałów powstańczych niemiecki Grenzschutz sprowadził posiłki. Powstańcy dysponujący bronią ręczną nie byli w stanie przeciwstawić się broni maszynowej, artylerii, samochodom opancerzonym i pociągom pancernym. 24 sierpnia 1919 r. ze względu na beznadziejne położenie oddziałów powstańczych i rosnące represje ze strony władz niemieckich dowódca powstania Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz zaprzestania walk.

I Powstanie Śląskie, choć zakończone porażką, przygotowało grunt pod dwa kolejne zrywy. II Powstanie Śląskie wybuchło rok później, również w sierpniu, a trzecie – w nocy z 2 na 3 maja 1921 r.). Jego efektem było przyznanie Polsce znacząco większej części Górnego Śląska, niż początkowo zamierzano, po marcowym (w 1921 r.) plebiscycie w sprawie przynależności państwowej tych ziem. Powstania Śląskie to jedyne – obok wielkopolskiego – zakończone sukcesem polskie zrywy narodowe. Sejm RP ustanowił rok 2019 Rokiem Powstań Śląskich.(PAP)