Realizowany od 2019 r. dwuletni projekt uzyskał dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, z Funduszu Promocji Kultury. Jego celem było opracowanie materiałów i opublikowanie wyników badań archeologicznych przeprowadzonych przez muzeum w miejscowości Zborowskie (pow. lubliniecki), gdzie w XVIII wieku funkcjonowała fabryka fajek glinianych. Pod koniec tego roku ukaże się książka podsumowująca badania – w tym prace wykopaliskowe, prowadzone w 2013 i 2014 r.
“W publikacji znajdą się wnioski z badań, a także artykuły ekspertów w zakresie fajczarstwa” – poinformowała Barbara Papaj z Górnośląskiego Parku Etnograficznego, która redaguje książkę.
Przypomniała, że fabrykę założyło w 1753 r. czterech udziałowców. “Została uruchomiona, bo odkryto na tym terenie pokłady białej gliny, z jakiej już wówczas wypalano fajki na terenie Holandii – nawiasem mówiąc, wiele takich fajek można zobaczyć na obrazach niderlandzkich malarzy z tego okresu. Z dokumentów wiemy, że w Zborowskiem powstały cztery budynki fabryczne i całe zaplecze socjalne dla pracowników fabryki. Pierwsi – jak sądzimy – zostali sprowadzeni z Holandii, z fabryk, które tam funkcjonowały wcześniej. Osiedli na tym terenie i nauczyli miejscowych fachu. Fabryka rocznie produkowała ok. 2 mln fajek. Były produkowane ręcznie, trafiały głównie na rynek pruski – do Gdańska, Wrocławia” – powiedziała PAP Barbara Papaj.
Fabryka działała do 1840 r. Prawdopodobnie przyczyną zakończenia przez nią działalności były zmiany na rynku – upowszechniły się bowiem tańsze i łatwiejsze w obsłudze papierosy i cygara.
W chorzowskim skansenie zrekonstruowano budynek ze Zborowskiego. Po podsumowaniu badań i opracowaniu materiałów kolejnym etapem będzie zaprezentowanie znalezionych fajek na wystawie.