Szkoła Paryża – stolica światowej sztuki u Lubrańskiego

Dla artystów z Europy Środkowo-Wschodniej Paryż pierwszych dekad XX wieku stał się nowym domem – „bodaj po raz pierwszy w historii tak wielka fala twórców w tak krótkim czasie napłynęła w jedno miejsce, tworząc tam wyrazistą kolonię artystyczną. Poza tym byli ostatnimi, którzy podtrzymali mit Paryża jako stolicy światowej sztuki. Po nich była już tylko druga wojna światowa, po której zakończeniu okazało się, że stolica leży już za Atlantykiem, na Manhattanie i w jego okolicach” (Piotr Sarzyński).

École de Paris – jest fenomenem, który wymyka się prostym definicjom. Nie mamy bowiem do czynienia z żadną szkołą, modelem kształcenia, relacją mistrz – uczeń, ani nawet z jednolitą tendencją artystyczną, stylem czy manierą. Chodzi o środowisko twórców aktywnych w tym czasie we Francji. Liczni przybysze z ziem polskich chłonęli zarówno impulsy nowoczesności, jak i tradycji w paryskich muzeach i kolekcjach.

Artystyczni emigranci z ziem polskich najczęściej nie przekraczali w swych pracach granic figuratywności, jedynie wyjątkowo zbliżając się do abstrakcji. Tematem ich dzieł były martwe natury, pejzaże, sceny wielopostaciowe i portrety. Pochodzili zarówno z rodzin ortodoksyjnych (Menkes, Mondzain), jak i asymilujących się lub już zasymilowanych (Halicka, Kramsztyk, Muter, Zak).

W scenach wielopostaciowych, niekiedy rodzajowych, artyści polsko-żydowscy nierzadko sięgali do narracji nowotestamentowej. W metaforyczny albo też bezpośredni sposób godzili to, co świeckie, z tym, co święte, nie odżegnując się od nowoczesnej formy. Przebywając w nieżydowskim otoczeniu, nie zapominali o swoim pochodzeniu. Niejednokrotnie przedstawiali sceny związane z żydowską religią, mistyką, obyczajowością i symboliką. Jednocześnie nie unikali tematyki świeckiej, penetrując nocne życie nadsekwańskiej metropolii (np. Epstein, Kisling, Weingart). Tworzyli przebogaty melanż osobowości i artystycznych postaw, dla których Paryż był tyleż domem i szkołą, co sceną.   

Na wystawie w Akademii Lubrańskiego prezentujemy 77 dzieł autorstwa 20 artystów z kręgu École de Paris – są to malarze najwyższej rangi, doskonale znani i doceniani w świecie historyków sztuki oraz kolekcjonerów. Różnorodność tematów, sposób kładzenia farby, rysunek, kreska, kolorystyka – wszystko to zdumiewa i zachwyca widza. Jak w soczewce koncentrują się w tej sztuce poszukiwania, emocje i tęsknoty tak przecież różnych i osobnych malarzy, połączonych poniekąd wspólnym losem: materialnymi trudnościami i egzystencjalnymi doświadczeniami „złotego okresu” na Montparnasse.