DNA na sprzedaż? Upadek gigantycznej firmy 23andMe wstrząsa światem genetyki

Od gwiazd do kurzu — spektakularny upadek

Jeszcze kilka lat temu 23andMe znajdowało się na ustach świata. Firma oferowała testy DNA, które pozwalały klientom poznawać swoje pochodzenie, identyfikować ryzyko genetyczne chorób czy budować drzewa genealogiczne. Znane osobistości, takie jak Oprah Winfrey czy Snoop Dogg, otwarcie chwaliły jej działalność. W 2021 roku 23andMe zadebiutowało na giełdzie z wyceną sięgającą 6 miliardów dolarów.

Dziś – zaledwie trzy lata później – firma mierzy się z dramatycznym kryzysem finansowym, licznymi pozwami oraz utratą zaufania klientów. W piątek prokurator generalny Kalifornii ostrzegł konsumentów przed możliwym zagrożeniem dla ich danych i doradził usunięcie informacji z platformy 23andMe.

Naruszenia bezpieczeństwa i utracone zaufanie

Kluczowym ciosem dla firmy okazał się ogromny wyciek danych, który ujawniono w 2023 roku. Hakerzy wykorzystali stare hasła, by uzyskać dostęp do danych osobowych blisko 7 milionów użytkowników. Choć nie udało się potwierdzić, by skradzione informacje zawierały bezpośrednie zapisy DNA, przejęte zostały m.in. daty urodzenia, lokalizacje oraz genealogie klientów.

To naruszenie wywołało falę krytyki i pozwów sądowych. Zaledwie dwa miesiące po ugodzie z poszkodowanymi, firma zwolniła 40% swojej kadry — około 200 osób.

DNA jako waluta – obawy klientów i pytania o przyszłość

Obecnie funkcję tymczasowego dyrektora generalnego objął Joe Selsavage, dotychczasowy dyrektor finansowy. Anne Wojcicki nadal zasiada w zarządzie, ale wcześniej nie wyraziła zgody na sprzedaż firmy zewnętrznym inwestorom. Teraz jednak sytuacja zmusza 23andMe do zmiany strategii — firma zostanie wystawiona na sprzedaż pod nadzorem sądu upadłościowego.

Jak podkreśla prof. Carissa Véliz, ekspertka ds. prywatności z Uniwersytetu Oksfordzkiego, przekazanie danych DNA firmie prywatnej to nie tylko ryzyko dla właściciela konta. – Dając swoje DNA, oddajesz też dane rodziców, dzieci, rodzeństwa, a nawet kuzynów — którzy nie zawsze mają na to zgodę – zaznacza.

Wielka baza danych nie wystarczyła

Jednym z filarów strategii 23andMe było przekształcenie danych genetycznych w potencjał dla rozwoju leków i usług subskrypcyjnych. Niestety — żaden z tych kierunków nie przyniósł firmie oczekiwanego sukcesu. Model biznesowy się wyczerpał, a klienci nie mieli powodów, by płacić więcej po jednorazowym zakupie testu.

Zarząd firmy w większości opuścił swoje stanowiska już latem 2023 roku, niezadowolony z polityki Wojcicki. Wówczas zrezygnowali wszyscy dyrektorzy z wyjątkiem niej, co tylko pogłębiło kryzys wizerunkowy i operacyjny.

Co dalej z danymi milionów użytkowników?

Przewodniczący zarządu, Mark Jensen, zapewnia, że ochrona danych klientów będzie priorytetem w ewentualnej transakcji sprzedaży. Pytanie jednak, czy potencjalni nabywcy również będą tego zdania.

W Wielkiej Brytanii dane genetyczne są klasyfikowane jako "dane wrażliwe" i objęte szczególną ochroną prawną. Mimo to przypadek firmy Atlas Biomed, która również zniknęła z rynku, pokazał, jak niewiele wiadomo o losach takich informacji po bankructwie.

Wnioski: co oznacza upadek 23andMe?

Sprawa 23andMe to nie tylko historia jednej firmy. To ostrzeżenie dla całej branży technologiczno-medycznej oraz dla milionów klientów, którzy ufnie przekazują swoje najintymniejsze dane cyfrowym podmiotom. Choć testy genetyczne oferują fascynującą wiedzę o sobie, to jednocześnie — jak pokazuje przypadek 23andMe — otwierają drzwi do ogromnych ryzyk, jeśli dane te trafią w niepowołane ręce.

Na razie firma działa nadal, ale zaufanie społeczne może być trudniejsze do odbudowania niż wartość rynkowa.