15 mln Polaków cierpi na choroby alergiczne, w tym 4 mln na astmę

Eksperci zgromadzeni na warsztatach twierdzą, że aby leczenie astmy było zakończone sukcesem, ważna jest edukacja chorych: tłumaczenie specyfiki choroby, zasad stosowania leków i technik ich podawania, a przede wszystkim uczenia minimalizowania ryzyka zaostrzeń. Zgodnie apelują o konieczność podniesienia jakości opieki nad pacjentami i systemowego wdrażania zaleceń Global Initiative for Asthma (GINA).

Organizatorem warsztatów z cyklu „Quo vadis medicina?” jest Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Prof. Karina Jahnz-Różyk, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej WIM-PIB, konsultant krajowy w dziedzinie Alergologii podkreśla, że astma nie jest chorobą łatwą. Jej podstawowe objawy to:

• kaszel;
• świszczący oddech;
• duszność;
• ściskanie w klatce piersiowej.

Czy istnieje astma łagodna? Otóż, zdaniem konsultant krajowej, 30- 37 proc. pacjentów z taką postacią astmy ma zaostrzenia choroby; 16 proc. jest zagrożonych zgonem; 15-27 proc. umiera.

Ekspertka zwraca uwagę, że astma oraz obturacyjna choroba płuc zostały ujęte w opiece skoordynowanej POZ. Lekarz POZ może wystawić receptę na spirometrię i spirometrię z próbą rozkurczową.

Prof. Maciej Kupczyk z Kliniki Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii UM w Łodzi, prezydent zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Alergologicznego podkreśla, że leczenie astmy ciężkiej wciąż jest wyzwaniem.

Ekspert podkreśla, że zaostrzenia choroby oznaczają sięganie po sterydy systemowe, czyli oddziałujące na cały organizm i niosące wiele działań niepożądanych równie uciążliwych jak sama choroba.

W związku z faktem, że pacjenci z ciężką postacią astmy nie mają równego dostępu do leczenia bologicznego, specjalista z Łodzi uważa, że aby obniżyć koszty ponoszone przez NZF oraz poprawić komfort chorych, warto podawać leki w domu. Jeśli natomiast nie jest to możliwe, wycena świadczeń musi być odpowiednia, by opłacała się placówkom lepiej niż hospitalizacja. Zdaniem eksperta aktualna wycena nijak nie współgra z rzeczywistymi kosztami leczenia i wręcz zniechęca placówki do prowadzenia programu lekowego B.44. dotyczącego terapii biologicznej. Powstaje więc problem dostępu do takiego leczenia – ma go zaledwie 10 proc. pacjentów z astmą ciężką.

Aby szpitale chciały wchodzić w program, należy wprowadzić nowe świadczenie, które zmniejszy liczbę wizyt w placówce. Ponadto kryteria włączenia do tego programu są zbyt wąskie i wykluczają niektórych chorych na ciężką astmę.

Jego zdaniem wielka szkoda, że wydatki NZF koncentrują się na lekach, a nie na inwestowaniu w rozwój specjalistycznych ośrodków. Wciąż brakuje wysoko wykwalifikowanej kadry.

Prof. Radosław Gawlik, kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Alergologii, Immunologii Klinicznej SUM w Katowicach, prezydent elekt Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, przypomina, jak bardzo zapalenie zatok z polipami nosa upośledza jakość życia, a w Polsce cierpi na tę chorobę ok. 14-16 tys. osób, najczęściej czterdziestolatków. W przypadku mężczyzn zapalenie zatok przynosowych jest czwartą przyczyną zwolnień lekarskich trwających średnio 15 dni.

Aktualnie chorobę leczy się, łącząc metody farmakologiczne i chirurgiczne. Niestety, po operacji u 40 proc. pacjentów dochodzi do nawrotów.

I podobnie jak pozostali eksperci przestrzega przed podawaniem pacjentom systemowych sterydów doustnych. Po ich odstawieniu choroba wraca, a samo stosowanie takich sterydów powoduje gorsze objawy od samej choroby.

W wystąpieniu „Choroby o podłożu eozynofilowym – jak długo pacjent czeka na diagnozę?” ekspert kilkakrotnie zwraca uwagę, że podwyższona liczba eozynofili ma wpływ na zapalenie jelit, żołądka, rozwój raka, cukrzycy, astmy, zwłóknienia płuc, choroby alergiczne. Przyczyniają się też do gorszej odpowiedzi na przeszczepy, a jednocześnie są potrzebne w procesach metabolicznych, odpornościowych i regeneracyjnych.

Podobnie jak wszyscy prelegenci, prof. Kuna przestrzega przed podawaniem wysokich dawek sterydów systemowych. Pod ich wpływem liczba eozynofili spada, ale sterydy mają działanie negatywne. Już jedna ich dawka zwiększa ryzyko sepsy, zaś ryzyko choroby zatorowo-zakrzepowej rośnie czterokrotnie, rozwija się osteoporoza, astma. Dlatego tak ważne jest zważenie korzyści i ryzyk płynących z podania sterydów systemowych, tym bardziej, że 2,2 razy zwiększają ryzyko przedwczesnego zgonu.

Prof. Marek Kulus, kierownik Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego, Samodzielny Publiczny Dziecięcy SK w Warszawie, przewodniczący Koalicji na Rzecz Leczenia Astmy podkreśla, że obecnie 2 mln Polaków wykupuje w aptece leki na rozpoznanie „astma”. Leczy się ją głównie glikokortykosteroidami wziewnymi.

Prof. Kulus przypomina, że projekt Astma Zero wykazał, że w Polsce u chorych stosujących SABA – ang. Short-Acting β2 Agonists, czyli krótko działających agonistów receptora β2-adrenergicznego powodujących rozszerzenie oskrzeli – średnia liczba realizowanych recept wynosi 3,6 opakowania na rok, a aż 6 proc. pacjentów zużywa rocznie ponad 12 opakowań SABA. Ewidentnie, pacjenci zbyt często przyjmują leki rozkurczające oskrzela. Aż 22 proc. pacjentów przyjmujących SABA stosowało te leki w monoterapii. Dlatego narodził się pomysł na receptę 2.0. Gdy lekarz wypisuje receptę, w systemie wyskakuje mu ostrzeżenie: ten pacjent zużywa kolejne opakowanie leku, prawdopodobnie nie leczy się prawidłowo.

Jeśli chodzi o leczenie biologiczne u dzieci, jest ono daleko w tyle za leczeniem dorosłych, pediatryczny schemat leczenia jest uboższy.

Należy tłumaczyć, że astma jest chorobą zapalną i podstawę terapii stanowi przewlekłe stosowanie sterydów wziewnych. Ważne by pacjent zrozumiał, iż sterydy wziewne są bezpiecznymi lekami, ale w czasie przyjmowania mogą pojawić się mało istotne działania niepożądane (np. chrypka). Z tego powodu, niesłusznie, co trzeci pacjent odstawia leczenie. Jednak główną przyczyną odstawiania leków przez pacjentów z astmą jest ustąpienie objawów klinicznych choroby. Pacjenci tego nie czują, ale proces zapalny w płucach toczy się nadal, co po pewnym czasie powoduje ponowne zaostrzenie objawów. Dlatego leczenie powinno trwać ciągle, a edukacja pacjentów pozwala utrzymać tę chorobę pod kontrolą.

W terapii astmy ważna jest również umiejętność inhalowania leków wziewnych, pacjent musi wiedzieć, jak prawidłowo używać inhalatora.

Zdaniem eksperta edukować powinni:

• lekarz POZ
• lekarz specjalista,
• strony dla pacjentów,
• farmaceuci,
• pielęgniarki.

Aż 40 badań pokazuje, że edukowanie pacjenta z astmą przynosi efekty.

Umiejętność prawidłowego posługiwania się lekami wziewnymi wraz z edukacją i planem leczenia choroby pozwala osobom z astmą normalnie żyć i świetnie funkcjonować.