Nieprawidłowa dieta i niska aktywność fizyczna wśród dzieci mogą prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2

Wsparciem dla nich jest Ogólnopolski Program Profilaktyki Cukrzycy typu 2 i Chorób Cywilizacyjnych PoZdro! Fundacji Medicover zapewniający bezpłatną, interdyscyplinarną opiekę specjalistów, tzn. lekarza, dietetyka, trenera sportowego oraz psychologa.

Mianem chorób cywilizacyjnych określa się grupę schorzeń, których częstotliwość występowania zwiększa się wraz z poprawą sytuacji ekonomicznej i degradacją środowiska naturalnego. Na ich rozwój wpływa niezdrowy, siedzący i „podjeżdżający” tryb życia, przywiązanie do komputerów i telewizorów oraz niewłaściwa dieta oparta na przetworzonych produktach, szkodliwych tłuszczach i cukrze. Podczas gdy jeszcze w latach 50–60 XX w. spożycie cukru wynosiło statystycznie 5 kg na osobę rocznie, dzisiaj jest to już około 50 kg.

Do grupy chorób cywilizacyjnych, które w Polsce stanowią przyczynę 80 proc. zgonów, należą otyłość, schorzenia sercowo-naczyniowe, nowotwory oraz cukrzyca. Ta ostatnia może prowadzić do poważnych powikłań, zmniejszonej odporności, utraty wzroku, uszkodzenia nerek i układu sercowo-naczyniowego czy stopy cukrzycowej.  Na cukrzycę choruje ok. 3 mln Polaków, czyli około 10 proc. dorosłej populacji. Szacuje się jednak, że nawet kilkaset tysięcy osób wciąż pozostaje niezdiagnozowanych.

– Cukrzyca typu 2 jest najczęstszym typem cukrzycy. Jest to choroba ogólnoustrojowa, związana przede wszystkim z nieprawidłowym stylem życia, rozumianym jako otyłość, głównie brzuszna, oraz ograniczoną aktywnością fizyczną. To wszystko prowadzi do narastającej insulinooporności oraz zaburzonej gospodarki węglowodanowej, w tym także do zaburzonych przemian glukozy – precyzuje lek. med. Sebastian Więckowski, lekarz Ogólnopolskiego Programu Profilaktyki Cukrzycy typu 2 i Chorób Cywilizacyjnych PoZdro!.

Cukrzyca typu 2 jest chorobą, w której najważniejszym zaburzeniem jest narastająca insulinooporność, czyli niezdolność organizmu do odpowiedniej reakcji na insulinę. Jest to hormon wydzielany przez trzustkę, który reguluje metabolizm węglowodanów.

Otyłość, sama w sobie będąca jednostką chorobową, stanowi przyczynę większości chorób cywilizacyjnych. Tymczasem z badań przeprowadzonych przez Instytut Żywności i Żywienia wynika, że z problemem nadmiernej masy ciała boryka się większość polskiego społeczeństwa: 60 proc. dorosłych mężczyzn i 50 proc. kobiet. Badania pokazują też, że nadwagę ma co drugi Polak, natomiast co piąty cierpi z powodu otyłości. Mimo to jak wynika z danych GUS i KPMG, prawie 40 proc. dorosłych Polaków sięga po słodycze pięć razy w tygodniu, a 11 proc. – nawet kilka razy dziennie.

Od tego problemu nie są wolne także dzieci, wśród których 20 proc. ma nieprawidłową masę ciała, a około 5 proc. cierpi z powodu otyłości. Statystyki przytaczane przez Fundację Medicover pokazują, że 70 proc. takich dzieci w wieku 10–13 lat pozostanie otyłymi dorosłymi.

– W diecie dzieci obserwuję głównie nadmiar cukrów prostych, słodkich napojów i słodyczy oraz brak warzyw. To powoduje, że przybierają na wadze i nie chcą być aktywne fizycznie – mówi Katarzyna Gołąbek, dietetyk Programu PoZdro! Fundacji Medicover.

Eksperci nie mają wątpliwości, że walkę ze złymi nawykami należy rozpocząć na gruncie domowym. To rodzice winni stanowić pierwsze autorytety i wsparcie w tej dziedzinie. Dotyczy to zarówno przygotowywania pełnowartościowych i niskokalorycznych posiłków w domu i do szkoły, jak i pokazywania na własnym przykładzie, że zdrowe odżywianie jest naturalnym zachowaniem. Często sami rodzice wymagają jednak fachowego wsparcia, ponieważ gubią się w nadmiarze informacji medialnych i zmieniających się wytycznych ekspertów. Rodzicielski autorytet często przegrywa też w konkurencji z przekazem reklamowym lub negatywnym wpływem rówieśników.

Na kształtowanie postaw, stylu życia i odpowiednich nawyków wśród dzieci i młodzieży ma wpływ także środowisko szkolne. Dlatego tak ważna jest współpraca pomiędzy rodzicami a szkołą, która m.in. zapewnia dostęp do zajęć sportowych i rekreacyjnych, sprzęt sportowy i – co bardzo ważne – prowadzi równolegle odpowiednie działania edukacyjne, pełniąc rolę promotora zdrowia.

– Wspieranie rodziców w walce z nadwagą i otyłością jest niezmiernie ważne. Bardzo często czują się oni bezradni i potrzebują pomocy specjalistów, ponieważ często sami są mocno zagubieni i nie wiedzą, w którym kierunku rozpocząć proces zmiany – mówi Anna Kohut, psycholog Programu PoZdro! Fundacji Medicover.

Takim wsparciem dla rodziców jest również społeczny Ogólnopolski Program Profilaktyki Cukrzycy typu 2 i Chorób Cywilizacyjnych PoZdro!, prowadzony od 2014 roku przez Fundację Medicover. Pierwszym etapem projektu były szkolne badania przesiewowe, tzw. Kompleksowa Analiza Zdrowotna, przeprowadzone w czterech miastach Polski: Gdyni, Warszawie, Lublinie i Wrocławiu, oraz kilku gminach ościennych. W sumie przebadanych zostało ponad 24 tys. uczniów, przy czym u ok. 3 tys. stwierdzono zagrożenie wystąpieniem chorób cywilizacyjnych. Aż 22 proc. dzieci biorących udział w badaniach okazało się mieć nadwagę lub otyłość, natomiast 65 proc. odznaczało się dostateczną, słabą lub bardzo słabą wydolnością fizyczną.

Dzieci, u których stwierdzono czynniki zachorowania na cukrzycę typu 2, zostały wraz z rodzinami zaproszone do kolejnego etapu programu w ramach Zintegrowanej Opieki Indywidualnej PoZdro!. Aktualnie objęte są nim dzieci z Wrocławia, Warszawy oraz Lublina i kilku sąsiednich gmin.

– Program PoZdro! objął zakwalifikowanych pacjentów cyklem ośmiu spotkań w ciągu 2 lat. Pacjenci byli pod opieką lekarzy, dietetyków, psychologów, jak również specjalistów z zakresu aktywności fizycznej. Ci różni specjaliści byli w stanie skutecznie wpłynąć na zmianę nieprawidłowych nawyków prezentowanych przez pacjentów, którzy mieli nadwagę lub otyłość – mówi Sebastian Więckowski.

Spotkania ze specjalistą z zakresu aktywności fizycznej w ramach PoZdro! mają na celu określenie zdolności i możliwości ruchowych, poziomu wydolności fizycznej dziecka oraz sukcesywne jej podnoszenie. Program PoZdro! rozbudza zainteresowania dzieci sportem poprzez bogatą ofertę atrakcyjnych zajęć sięgających do różnorodnych dyscyplin. Dla każdego z uczestników projektu opracowywany jest indywidualny program działań. Proponowane przez ekspertów treningi i sugerowane ćwiczenia w domu mają poziom trudności optymalny dla danego ucznia. Nie bazują na intensywnym wysiłku i dążeniu do szybkiego zbicia wagi, co mogłoby się okazać szkodliwe dla zdrowia. Trenerzy uświadamiają rodziców i dzieci, że proces redukcji masy ciała powinien się odbywać stopniowo i być rozłożony w czasie, a jego podstawą powinna być systematyczność w wykonywaniu zalecanych ćwiczeń.

– Współpracowaliśmy z rodzicami poprzez testy i zajęcia dodatkowe, które prowadziłem w klubie AZS AWF Wrocław z szermierki. Rodzice i dzieci ćwiczyli na nich wspólnie. Były różnego rodzaju zajęcia sportowe, podczas których rodzice mogli dowiedzieć się, jak ćwiczyć z dziećmi, co mogą z nimi robić. To wszystko zbudowało fajny klimat i przyczyniło się do sukcesu programu – mówi Tomasz Motyka, szpadzista, medalista olimpijski, trener w programie PoZdro!.

Także w zakresie żywienia rodzice i dzieci nie otrzymują gotowych diet – zdrowy jadłospis ustalany jest indywidualnie z dietetykiem i dostosowywany do potrzeb każdego z uczestników. Z kolei rozmowy z psychologiem pomagają uczniom uporać się z problemami emocjonalnymi wynikającymi z nadmiaru kilogramów, zrozumieć, że waga nie determinuje charakteru, oraz znaleźć źródło motywacji do zmiany stylu życia i utrzymania zdrowych nawyków w przyszłości.

– Program podchodzi do uczestników holistycznie. Dlatego też, jako dietetykowi, świetnie mi się tutaj pracuje, bo mam zaplecze w postaci wyników badań czy aktywności fizycznej. Dodatkowo, psycholog pomaga dzieciom mentalnie przejść zmianę żywieniową. To bardzo istotne, co my myślimy o jedzeniu, czy chcemy zmienić swoje nawyki, czy traktujemy to jako zło konieczne – mówi Katarzyna Gołąbek.

Korzyści z udziału w programie odnosi cała rodzina. Wśród efektów są m.in. poprawa stanu zdrowia, większa aktywność fizyczna, wzrost pewności siebie, odkrywanie własnych pasji przez dzieci oraz poprawa świadomości zdrowotnej pośród wszystkich członków rodziny, często także babć i dziadków, którzy również mają możliwość uczestnictwa w warsztatach edukacyjnych, a nawet zajęciach sportowych. Z obserwacji Fundacji Medicover wynika, że 60 proc. uczniów po ukończeniu Programu PoZdro! zauważyło u siebie mniejszy poziom tkanki tłuszczowej, 85 proc. dostrzegło natomiast zmianę świadomości, co może się przełożyć na trwałą zmianę sposobu odżywiania i podejścia do aktywności fizycznej w przyszłości.

– Część pacjentów jest w stanie w bardzo korzystnym stopniu przebudować skład ciała oraz zredukować masę ciała do prawidłowego BMI. Czasem, ze względu na złożoność problemu otyłości, pacjenci nie są w stanie zmienić pewnych przyzwyczajeń żywieniowych, co niekorzystnie przekłada się na końcowy efekt. Ale w każdym wypadku walor edukacyjny programu i możliwość dowiedzenia się, na czym polega prawidłowe odżywianie i jaki jest wpływ aktywności fizycznej na stan zdrowia, jest wartością dodaną – podsumowuje Sebastian Więckowski.

Dla wszystkich rodzin, które poszukują wsparcia, porad i inspiracji w zakresie wprowadzenia zdrowszych nawyków wśród domowników, przekonania dzieci do większej aktywności fizycznej i trafnych wyborów jedzeniowych, prowadzona jest witryna po-zdro.pl. Strona zawiera także zdrowe przepisy na pyszne dania, a także ciekawy, ogólnodostępny obszerny e-Poradnik do pobrania.