73. rocznica wyzwolenia obozu Auschwitz – Birkenau
Mija 73. rocznica wyzwolenia nazistowskiego zespołu obozów koncentracyjnych Auschwitz – Birkenau z czasów II wojny światowej. Na świecie znany jest jako symbol Holocaustu przeprowadzonego przez nazistów. Funkcjonował w latach 1940-1945.
Pomysł utworzenia obozu na terenie Oświęcimia zrodził się w 1939 roku, gdy SS-Oberfuhrer Arpad Wigand, chcąc rozwiązać problem przepełnionych więzień na terenie Zagłębia Dąbrowskiego i Górnym Śląsku, zaproponował budowę nowych obiektów.
Lokalizacja nie była przypadkowa – położenie umożliwiało dogodne połączenia kolejowe do Generalnego Gubernatorstw, na Górny Śląsk, a także do Austrii i innych państw. Od jesieni 1939 roku istniał tam jeniecki obóz przejściowy Wehrmachtu, pomiędzy rzekami Wisła i Soła, w miejscu, gdzie przed wojną znajdowały się koszary Wojska Polskiego.
25 stycznia 1940 roku podjęto decyzję o budowie obozu koncentracyjnego i kwarantanny. Rozkaz założenia obozu wydał Henrich Himmler 27 kwietnia 1940 roku. Pierwszym komendantem tego miejsca został mianowany 4 maja 1940 roku Rudolf Hoss.
W skład kompleksu obozów KL Auschwitz weszły:
– Auschwitz II Monowitz – obóz pracy przymusowej w Monowicach, w zakładach Buna-Werke, należących do koncernu IG Farben
Nad bramą wjazdową umieszczono słynny napis “Arbeit mach frei”, czyli “praca czyni wolnym”.
Na przestrzeni lat, część bloków i budynków obozowych pełniło specjalne funkcje:
Blok 11– pełnił funkcję wewnętrznego więzienia, w którym odbywało się kary za naruszenie prawa obozowego. Trafiała tam zarówno załoga jak i więźniowie. W przypadku tych drugich, karą była egzekucja poprzez powieszenie, rozstrzelanie lub zagłodzenie. Wybudowano tam m.in. “cele stojące”, w których umieszczano po cztery osoby. Pomieszczenia iały około metra kwadratowego powierzchni i były na tyle małe, że wszyscy musieli przez cały czas pozostawać w pozycji stojącej, często przez wiele nocy.
Dodatkowo na piętrze w bloku 11 znajdowały się pokoje przesłuchań. We wrześniu 1941 właśnie w tym bloku przeprowadzono pierwszą próbę zagazowania ludzi. Grupę stanowiło około 600 radzieckich jeńców oraz 250 Polaków ze szpitala obozowego. Do zagazowania wykorzystano cyklon B, który wcześniej służył do dezynsekcji.
Blok 24 – od lata 1943 roku, na rozkaz Himmlera mieścił się tam obozowy dom publiczny, który zwany był “domem dla lalek”. Usługi seksualne świadczyły więźniarki – zarówno te specjalnie wyselekcjonowane jak i ochotniczki. Dostęp mieli tu nagrodzeni, uprzywilejowani więźniowie oraz żołnierze
Do marca 1942 roku, większość więźniów stanowili Polacy. Od kwietnia 1942 roku, zaczęto tam zwozić Żydów z terenów całej okupowanej Europy. Więźniowie mieli nadawane numery, które następnie tatuowano im na piersiach, a później na przedramionach.
Wprowadzono kilka kategorii dla więźniów:
– polityczni
– Świadkowie Jehowy
– emigranci
– aspołeczni
– homoseksualiści
– przestępcy pospolici
Dodatkowo oznaczano również przynależność narodową, a Żydzi otrzymywali dodatkowe żółte trójkąty.
Likwidacja obozu rozpoczęła się w sierpniu 1944 roku. Systematycznie rozpoczęto zabijanie członków Sonderkommand, a także wywożenie więźniów w głab Rzeszy. Pod koniec roku rozpoczęto także palenie dokumentów, zasypywanie dołów z ludzkimi prochami, rozbieranie budynku krematorium IV.
17 stycznia 1945 roku rozpoczęły się tzw. Marsze Śmierci do obozów w głąb Rzeszy. Od 18 do27 stycznia masowo palono akta i dokumenty, wysadzono krematoria, a także podpalono kompleks magazynów z mieniem, które odebrano ofiarom.
27 stycznia 1945 roku, do obozu dotarli żołnierze Armii Czerwonej, z 454 Pułku Strzeleckiego z 100 LwowskiejDywizji Strzeleckiej z 60 Armii 1 Frontu Ukraińskiego. Wyzwolenia doczekało się około 7,5 tysiąca więźniów w Auschwitz, Birkenau, Monotwiz i okolicznych podobozach.
Zdecydowana większość osób, głównie Żydów, którzy trafiali do kompleksu Auschwitz – Birkenau nie doczekała się nawet statusu więźnia. Po selekcji byli prowadzeni prosto z rampy kolejowej do rozbieralni, a następnie do kmór gazowych. Śmierć następowała po około 20 minutach.
Określenie całkowitej liczby ofiar na terenie kompleksu jest niemożliwe z uwagi na zniszczenie dokumentów przez nazistów. Nie wszyscy byli także rejestrowani.
Podczas przesłuchania przez Najwyższy Trybunał Narodowy, Rudolf Hoss miał powiedzieć, że zginęło tam około 2,5 miliona ludzi.
Z kolei wyliczenia radzieckiej komisji podają inną liczbę – 5 milionów osób. Wyliczono to na podstawie technicznych możliwości krematorium pomnożonych przez liczbę dni pracy.
Najczęściej przyjmowaną wersją są ustalenia historyków, na podstawie dokładnych badań Franciszka Pipera. Ogółem, do obozu miało trafić co najmniej 1,3 miliona osób, w tym 1,1 miliona Żydów, około 150 tysięcy Polaków, 23 tysiące Romów i ponad 30 tysięcy osób innej narodowości.
Zginęło około 1,1, miliona osób, w tym 960 tysięcy Żydów z Węgier, Polski, Francji, Holandii, Grecji, Czech i Moraw, Słowacji, Belgii, Niemiec, Austrii i Jugosławi, około 75 tysięcy Polaków, 21 tysięcy Romów, 15 tysięcy jeńców radzieckich oraz około 15 tysięcy osób innej narodowości.
