Ilham Tohti, ujgurski uczony walczący o prawa mniejszości ujgurskiej w Chinach, w 2014 r. został skazany na dożywocie pod zarzutem separatyzmu. „Ilham Tohti swoim aktywizmem dał głos Ujgurom. (…) Od 20 lat pracuje nad promowaniem dialogu i wzajemnego zrozumienia między nimi a innymi Chińczykami” – powiedział przewodniczący PE David Sassoli.
„Dzisiejszy dzień powinien być dniem radosnym, świętującym wolność słowa. Zamiast tego, jest dniem smutku. Po raz kolejny to krzesło jest puste, ponieważ w świecie, w którym żyjemy, korzystanie z wolności myśli nie zawsze oznacza, że samemu jest się wolnym” – dodał.
Nagrodę przyjęła na ceremonii w Strasburgu córka laureata, Jewher Ilham. „To zaszczyt być dziś w Parlamencie Europejskim i odebrać Nagrodę im. Sacharowa w imieniu mojego ojca. Jestem wdzięczna za możliwość opowiedzenia jego historii, ponieważ on sam nie może tego zrobić. Szczerze mówiąc, nie wiem, gdzie w tej chwili jest mój ojciec. W 2017 r. moja rodzina otrzymała informacje o nim po raz ostatni” – powiedziała Jewher Ilham.
Podczas swojego wystąpienia podkreślała, że dzisiaj nie ma wolności dla Ujgurów w Chinach. „Nie w szkole, nie w miejscach publicznych, nie w prywatnych domach. Mój ojciec, tak jak większość Ujgurów, został określony mianem brutalnego ekstremisty, z chorobą, którą należy wyleczyć i umysłem, który trzeba wyprać. To pod tym fałszywym pozorem ekstremizmu rząd umieścił milion ludzi – prawdopodobnie więcej – w ‘obozach koncentracyjnych’, w których Ujgurzy są zmuszani do porzucenia swojej religii, języka i kultury, gdzie są torturowani, a niektórzy umierają” – dodała.
Od kwietnia 2017 r., ponad milion Ujgurów zostało zatrzymanych w sieci obozów dla internowanych, gdzie są zmuszani do porzucenia swojej tożsamości etnicznej i przekonań religijnych oraz do ślubowania lojalności wobec rządu chińskiego.
Jewher Ilham wezwała do aktywnego wsparcia dla działalności jej ojca. „Pytam państwa obecnych na tej sali i tych, którzy słuchają: czy widzicie problem ze sposobem, w jaki rząd chiński traktuje Ujgurów? Jeśli dostrzegacie problem, proszę, pracujcie nad rozwiązaniem” – apelowała.
Przewodniczący PE wezwał do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia Ilhama Tohtiego oraz „wielu innych laureatów Nagrody im. Sacharowa, którzy obecnie przebywają w więzieniach i są prześladowani za obronę praw człowieka i podstawowych wolności”.
Jak wskazuje PE, Ilham Tohti jest orędownikiem dialogu i zwolennikiem wdrożenia w Chinach przepisów dotyczących autonomii regionalnej. W 2014 r., po pokazowym procesie, został skazany na dożywotnie więzienie pod zarzutem separatyzmu. Mimo to, pozostaje głosem umiaru i pojednania.
Nagrodę, złożoną z dyplomu oraz 50 tys. euro wręczono podczas ceremonii, na której obecni byli także pozostali finaliści nagrody lub ich reprezentanci.
Wśród finalistów tegorocznej Nagrody im. Sacharowa znaleźli się brazylijscy obrońcy praw człowieka i studentki z Kenii.
Nagroda im. Sacharowa za wolność myśli, nazwana na cześć radzieckiego fizyka i dysydenta politycznego Andrieja Sacharowa, jest przyznawana corocznie przez Parlament Europejski od 1988 roku, aby wyróżniać osoby i organizacje broniące praw człowieka i podstawowych wolności.
W zeszłym roku nagrodę otrzymał ukraiński reżyser Ołeh Sencow, który odebrał nagrodę osobiście w listopadzie 2019 r., po tym, jak wypuszczono go z więzienia.