Jak zaznacza PIE, od początku lat 90. zachodzą daleko idące zmiany dotyczące funkcji gospodarczej polskiej wsi. Coraz mniej mieszkańców wsi zatrudnionych jest w rolnictwie, a jednocześnie coraz mniejsza część dochodu tych osób pochodzi z pracy w gospodarstwie rolnym.
W 2018 r. 1,4 mln osób mieszkających na wsi pracowało w rolnictwie. Osoby te stanowiły 12 proc. mieszkańców wsi w wieku 15 lat lub więcej (12,1 mln) oraz 22 proc. pracujących mieszkańców wsi. Odsetek zatrudnionych w rolnictwie zmalał ponad dwukrotnie w porównaniu z 1995 r., w którym osoby pracujące w gospodarstwach rolnych stanowiły niemal 53 proc. ogółu pracujących mieszkańców wsi. Trend ten obserwuje się także obecnie. Między 2016 a 2018 r. udział osób zatrudnionych w gospodarstwach rolnych spadł o 2,3 pkt. proc.
Równocześnie od początku transformacji rośnie odsetek osób mieszkających na wsi zatrudnionych w pozostałych sektorach gospodarki. Udział osób pracujących w usługach wzrósł z 24,4 proc. w 1995 r. do 44 proc. w 2018 r., a udział osób zatrudnionych w produkcji i budownictwie z 22,8 proc. do 34 proc.
Instytut wskazuje, że istotną kategorię stanowią osoby będące członkami gospodarstw domowych prowadzących gospodarstwo rolne, zatrudnione poza rolnictwem, potencjalnie pomagające nieodpłatnie w prowadzeniu gospodarstwa rolnego. W 2018 r. liczebność tej grupy wyniosła 1 mln osób.
Mieszkańcy polskiej wsi w niewielkiej mierze utrzymują się z rolnictwa. W 2018 r. dochody z tego źródła stanowiły zaledwie 10,5 proc. wszystkich dochodów mieszkańców wsi, podczas gdy w 2004 r. udział ten wynosił 13,1 proc. Równocześnie pomiędzy rokiem 2004 a 2018 wzrósł udział dochodów pochodzących z wykonywanej pracy najemnej – z poziomu 36,9 proc. w 2004 r. do poziomu 47,6 proc. w 2018 r. Z kolei udział dochodów pochodzących ze świadczeń społecznych spadł z 39 proc. w 2004 r. do 32 proc. w 2018 r.
W ocenie PIE, zmiany, które zaszły w aktywności zawodowej mieszkańców wsi oraz źródeł ich dochodów, związane są z dokonującym się procesem konsolidacji polskiego rolnictwa. Od 2010 r. do 2018 r. liczba gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha zmniejszyła się o 83 tys., przy czym o 15,6 tys. wzrosła liczba gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 20 ha.
Mimo dokonującego się procesu transformacji polskiego rolnictwa nadal 52,3 proc. wszystkich gospodarstw rolnych w Polsce stanowią gospodarstwa najmniejsze – o powierzchni do 5 ha. A zatrudnienie w polskim rolnictwie (w 2016 r.) było ponad dwa razy większe niż średnia unijna. (PAP)